Een handpop is een prachtig hulpmiddel om de aandacht van kinderen te krijgen en vast te houden, een prachtig hulpmiddel ook om (leer)inhouden, onderwerpen en thema’s aan te bieden en een prima hulpmiddel om de interactie tussen jou en het kind of kinderen onderling op gang te brengen. De handpop wordt als veilig en uitnodigend ervaren en dat maakt het spreken in het bijzijn van de pop voor veel kinderen een stuk makkelijker. Maar helemaal uit zichzelf gaat dit niet want het maakt echt wel uit op welke manier de pop zijn/haar inhoud naar buiten brengt, op welke manier hij/zij vragen stelt en hoe hij/zij het onderwerp kan visualiseren.
Vorige week was het Bevrijdingsdag en wilde JaNee ’s avonds wel even vertellen hoe zij de dag ervaren had en wat ze opgestoken had van het begrip ‘Bevrijdingsdag’:
Wat JaNee vaak doet is haar verhaal vullen met ‘plaatjes’; ze vertelt wat ze heeft gedaan en gezien en benoemt een aantal zaken ook zodat het kind een idee krijgt van wat ze dan precies heeft gedaan en ook een idee krijgt waar hij op kan gaan reageren. Misschien heeft het kind ook wel gesprongen op een springkussen, misschien is hij ook wel naar een markt geweest, of naar een plek waar muziek gemaakt werd of waar je dansen kon.
De ‘opsommingen’ van JaNee zijn een belangrijk deel van haar toegankelijkheid en haar succes want door deze opsommingen ontstaat er een sfeer die laagdrempelig en herkenbaar is en die uitnodigt om je eigen verhaal te vertellen, het stuk wat gaat over wat jij gedaan hebt op deze feestdag, wat heb jij gezien en wat vond jij het aller-allerleukst (als je kiezen moest). Daarna pas komt de vraag wat we eigenlijk vieren op Bevrijdingsdag, zou ze beginnen met die vraag dan zou de inbreng van (jonge) kinderen wel eens veel minder kunnen zijn want hoeveel zegt Bevrijdingsdag jonge kinderen? Niet zo heel veel vermoed ik, voor veel jonge kinderen is het vooral een dag waarop ze vrij zijn en waarop er in de buurt veel te doen is, een feest dus. JaNee begint dus met het feest en komt daarna pas uit bij de reden van dat feest, dan zijn er al reacties gekomen en is het gesprek al op gang.
Bij gevoelige en abstracte onderwerpen kiest JaNee er vaak voor om én aan te geven dat ze het aan mij heeft gevraagd (waarbij ze dus impliciet aangeeft dat ze het ook niet wist) en om het antwoord wat ik gegeven heb maar gelijk te reproduceren. JaNee (en geen enkele pop) is een juf of opvoeder en ze vindt het ook helemaal niet zo nodig om uit te vogelen of kinderen antwoorden wel of niet geweten hadden, ze wil vooral in gesprek gaan en horen wat een kind te vertellen heeft. JaNee schroomt niet om door te vragen als ze niet veel wijzer wordt van een antwoord en dat is een eigenschap die ik als een groot goed zie en veel kinderen mee zou willen geven dus JaNee vraagt, na mijn antwoord dat we op Bevrijdingsdag de vrijheid vieren wat vrijheid dan is.
Vrijheid is een abstract begrip, dat kun je niet in één woord omschrijven, daar moet je voorbeelden van geven, ‘plaatjes’ van creëren, een begrip als ‘vrijheid’ moet een gezicht krijgen voor kinderen voordat ze er iets mee kunnen en daar geeft JaNee een aanzet in, ze omschrijft het zoals het haar is bijgebleven en probeert het te vertalen naar haar realiteit van alledag; ze heeft de vrijheid om te kiezen voor het maken van een puzzel, ze doet dat niet omdat de juf heeft gezegd dat dat moet, nee, ze doet het omdat ze het zelf graag wil. Ze gooit dit balletje op omdat ze het zometeen met de kinderen wil hebben over wat voor een vrijheden je eigenlijk allemaal hebt en of dat wel of niet fijn is.
Op Bevrijdingsdag vieren we dat we vrij zijn en dat we niet meer gevangen of onderdrukt worden door anderen die iets over ons te zeggen hebben, dat is een groot goed maar ook dat moet misschien even in ‘plaatjes’ worden uitgedrukt om dat begrip een gezicht te geven. Wanneer JaNee haar verhaal in een mindmap weergegeven zou worden dan zou die er waarschijnlijk zo hebben uitgezien:
Wat opvalt aan deze mindmap is dat de rechterkant heel concreet is, met 1 woord kan het plaatje er naast worden uitgelegd. ‘Feest’ is dus een makkelijk uit te werken en in te vullen begrip, bij het begrip ‘vrijheid’ ligt dat anders want daar kan ik wel veel plaatjes bij vinden maar die plaatjes zijn minder makkelijk in 1 woord te vangen. Vrijheid is een gevoel, een staat van zijn, een beleving die niet voor iedereen hetzelfde is want zelfs als je niet in een gevangenis zit kun je je toch gevangen voelen en dus niet vrij zijn. Dat maakt gesprekken over een begrip als vrijheid zowel interessant als best lastig. Bij dit soort onderwerpen ontkom je denk ik niet aan visualiseren.
JaNee visualiseert met plaatjes maar ook met woorden, over de hele linie genomen visualiseert ze meer met woorden dan met plaatjes zelfs omdat ze niet altijd de juiste plaatjes bij de hand heeft terwijl er altijd wel woorden beschikbaar zijn. Visualiseren met woorden is een vaardigheid die enige oefening vraagt maar die veel meer reacties op zal leveren en het spel met de pop nog veel leuker gaat maken.
Het visualiseren in woorden is voor jezelf handig omdat je even echt stil moet gaan staan bij het onderwerp en het van alle kanten gaat bekijken, je bekijkt het van ‘de buitenkant’ maar vraagt je ook af wat dit onderwerp nou precies interessant maakt voor kinderen of welke elementen aangegrepen kunnen worden om het voor kinderen begrijpelijk en toegankelijk te maken. Daarnaast biedt het je de gelegenheid om je pop goed beslagen ten tonele te laten verschijnen want een goede voorbereiding: het overdenken van je inhoud, is ook bij het werken met een pop een absolute must. JaNee babbelt er altijd lustig op los en lijkt alles uit haar mouw te schudden maar niets is minder waar; ik ben veel bezig met het overdenken van inhoud en van onderwerpen en bijna niets wat JaNee zegt komt echt uit de lucht vallen. Het gaat me inmiddels wel heel makkelijk af maar dat heeft alles te maken met oefening, routine én het heel leuk vinden om onderwerpen te visualiseren.
Heb je behoefte aan meer voorbeelden?