Verkleden, spelen dat je in de huid van iemand anders kruipt, een rol aannemen, een rollenspel spelen……ik denk dat er maar weinig mensen te vinden zijn die dat zelf nog nooit hebben gedaan. Ik hield er als kind van en hou er nog steeds van. Door in een rol te stappen kun je kanten van jezelf ontdekken die je nog niet kende, oefenen met vaardigheden en doen alsof je iets durft wat je als jezelf (nog) durft. Spelen is grenzen verleggen, spelen is ontdekken, spelen is leren, spelen is groeien, spelen is als een spiegel waarin je jezelf terug ziet, spelen is een manier om te uiten en spelen is bovenal erg leuk en fijn.
Wanneer kinderen zelf spelen met een handpop zie je regelmatig rollenspel ontstaan; het kind bedenkt een scenario waarin de pop een rol speelt en het zelf een rol speelt. Op die manier geeft het kind zijn/haar realiteit vorm en kan het een situatie nog een keer beleven. De handpop is daarbij een veilige tegenspeler want het kind bepaalt zelf de inhoud die de pop naar buiten brengt.
Wanneer een handpop als (pedagogisch) hulpmiddel wordt gebruikt neemt de pop vaak de rol in van ‘vriendje’, iemand die zo’n beetje hetzelfde is als jij (het kind) en ook in deze setting kan rollenspel worden toegevoegd want dat vriendje kan natuurlijk voorstellen om samen een spel te spelen: “zullen we spelen dat we piloot zijn? Dan doen we dat we een heel groot vliegtuig hebben, met heel veel mensen er in en die gaan allemaal met vakantie. Ja, die gaan op vakantie naar het strand en wij vliegen ze er naar toe.” In dat spel bespeel je zelf de pop en wordt je de tegenspeler van het kind. Dat spel kan uitnodigender en echter worden gemaakt door er attributen of kostuums aan toe te voegen, als de pop het kostuum ook past wordt het helemáál leuk want dan kan er afgewisseld worden en kan de pop nieuwe impulsen aan het spel geven of met plannetjes komen die het kind zelf niet bedacht zou hebben. Een piloot doet namelijk meer dan alleen die stuurknuppel vasthouden; een piloot heeft ook een vluchtschema, er zijn verschillende vliegroutes waar hij de beste uit moet zoeken, hij heeft een waslijst aan dingen die nog even gecheckt moeten worden voordat er opgestegen en gedaald kan worden, hij vertelt ook nog wat via de intercom aan de passagiers, en….als het vliegtuig onverhoopt in slecht weer terecht komt en alle kanten op zwiept dan moet de piloot zijn hoofd koel houden en zorgen dat iedereen zich veilig voelt in het vliegtuig. Er komt nogal wat bij kijken hè, er zijn nogal wat handelingen mogelijk.
Er kan uitdagender en veelzijdiger spel ontstaan wanneer een kind samen met een handpop in een rollenspel kan stappen. Ik wil een aantal ‘rollen’ waar we kostuums voor hebben gevonden die ook de pop passen even nader bekijken en wil daarbij onderscheid maken tussen de spelelementen die een rol heeft en de kwaliteiten die bij een rol (of beroep) horen.
In deze mindmap heb ik spelelementen aan de verschillende rollen gekoppeld, het is niet mijn bedoeling geweest daarin volledig te zijn, ik heb me vooral afgevraagd wat de eerste 6 dingen zijn waar ik aan denk bij…..
(klik voor een vergroting wanneer je het niet zo goed lezen kunt)
Door na te denken over handelingen geef ik mijn pop ‘praatstof’. In het voorbeeld van de piloot kan de pop wanneer hij zelf in de rol van de piloot zit aangeven wat hij allemaal aan het doen is en waar hij hulp van het kind bij nodig heeft. Wanneer het kind in de rol van piloot zit kan de pop meedenken over dingen waar de piloot misschien ook nog even aan denken moet of vragen of we nu wel op de goeie hoogte vliegen, of dat we niet even tegen de passagiers moeten zeggen dat we nog niet kunnen landen bijvoorbeeld. De handelingen geven het spel ‘body’ en openen de deur om het met het kind te hebben over een misschien nog wel veel interessantere mogelijkheid die verschillende rollen ons geven, nl. het praten over de kwaliteiten die bij een rol horen. Want waar staat een piloot eigenlijk voor, welke eigenschappen moet die hebben om een goed piloot te zijn, wat zijn zijn kwaliteiten?
Ook daar heb ik mijn gedachten even op los gelaten en heb aan elke rol 6 kwaliteiten gekoppeld, ook deze zijn weer niet volledig, je mag aanvullen (en ook weer klikken om de mindmap beter te lezen).
De kwaliteiten geven het spel (en het gesprek over de rol) meer diepgang en maken het persoonlijk, maken dat je iets van jezelf laat zien (een eigenschap, een verlangen, een pijnpunt etc.) Wanneer ik terug ga naar mijn piloot zou ik het spel dus ook kunnen sturen richting communiceren, zelfstandigheid, rustig kunnen blijven, nauwkeurig zijn, verantwoordelijkheid nemen of het durven aangaan wat er op je weg komt.
Ik kan die kwaliteiten in het spel inbrengen: wanneer de pop de rol van piloot speelt kan die benoemen dat hij het best lastig vindt om heel precies te moeten werken, dat hij steeds bang is daarmee een fout te maken of iets over te slaan ofzo waarbij hij checkt of dat herkenbaar is voor het kind (ken je dat? heb je dat ook? wat doe jij dan als je dat gevoel hebt?) De pop kan zich ook afvragen of hij wel duidelijk is geweest in zijn boodschap naar de passagiers, snapte jij wat hij bedoelde? Zou jij hetzelfde hebben gezegd?
Wanneer het kind de rol van de piloot speelt kan de pop het kind bevragen: vind je het niet moeilijk om alle meters goed te controleren? Heb je daar wel eens een fout mee gemaakt? Wat deed je toen? Heb je dat toen ook gezegd of durfde je dat niet? Ben je wel eens bang als je moet vliegen? Vind je het fijn of juist moeilijk dat jij ‘de baas’ bent in het vliegtuig? Om de drempel tot antwoorden lager te maken kan de pop altijd aangeven hoe hij iets zelf beleeft, dat hij zelf wel eens bang is, dat hij het wel eens lastig vindt om…., dat hij er soms de balen van heeft dat hij altijd moet zeggen wat er moet gebeuren etc.
Wanneer je ‘verkleden’ iets breder gaat bekijken dan alleen de spelelementen en daarin ook de pop een rol gaat geven ontstaan er dus veel meer mogelijkheden dan je daarvoor had. Het veilige en laagdrempelige vriendje, het vriendje dat je snapt en het helemaal niet gek vindt wat jij allemaal voelt of doet, hij heeft dat ook wel eens. De functie van de pop binnen het spel is: meespelen, uitdagen, nieuwe spelimpulsen geven, bevragen (informatie verzamelen dus), grenzen verleggen en/of de veiligheid vergroten. De pop wordt er dus niet alleen maar voor de lol aan toegevoegd, al blijft het fijn dat de toevoeging van de pop vaak wel voor meer lol zorgt, da’s mooi meegenomen.
Als je al in het bezit bent van een pop en toevallig ook nog ergens een verkleedkostuum (of attributen) hebt liggen die zowel de pop als het kind passen daag ik je uit om deze combinatie eens uit te proberen en via de pop mee te spelen in het spel van het kind. Laat me eens weten wat je ervaringen zijn, dat vind ik leuk 🙂